दार्चुला – दार्चुलाको मालिकार्जुन गाउँपालिका–६ स्थित उकु महलमा १५ औँ शताब्दीको मन्दिरहरूका भग्नावशेष भेटिएका छन् । पुरातत्व विभागले एक महिनादेखि यस क्षेत्रमा गरिरहेको उत्खननको क्रममा तीन वटा मन्दिरहरूका भग्नावशेष भेटाएको हो । वरिष्ठ पुरातत्व अधिकृत हिमालकुमार उप्रेतीले उत्खननका क्रममा यहाँ ठुलो संख्यामा कलात्मक शिला, विभिन्न मूर्ति, शिखर (गजुर) का अर्ध भाग, ढुङ्गेधारा, बसाहा, सिंहलगायत थरी थरीका आकृति भएका वस्तुका अवयव भेटिएको बताए ।
यो ठाउँमा शिखर वास्तु शैलीको जग र ढुङ्गा भेटिएकाले यो राजा बस्ने महलभन्दा पनि मन्दिर नै भएको वरिष्ठ पुरातत्व अधिकृत उप्रेतीले बताए । ‘अहिले यहाँको वास्तु अवशेषहरूको अनुसन्धानको काम गरिरहेका छौँ,’ उनले भने, ‘यहाँ भएका आकृति हेर्दा १४, १५ औँ शताब्दतिर भएको हुनुपर्छ ।’
गत वर्षबाट उकु क्षेत्रमा भएका वास्तु अवशेषहरूको व्यवस्थापन र उत्खननको काम भइरहेको छ । यो वर्ष एक सय मिटर पश्चिम पिपलबोटमा उत्खननको काम गरिएको उनले बताए । उत्खननको काम निकै संवेदनशील भएकाले ढुङ्गा सफा र नाप जाँच गरेर मात्रै ढुङ्गा छेउ लगाउने काम गरिएको छ । यसैबिच सुदूरपश्चिमका पूर्व मुख्यमन्त्री राजेन्द्रसिह रावलले उकु महलको निरीक्षण गरेका छन् । पुरातत्व विभागले उत्खनन गर्दै आइरहेको भग्नावशेष स्थलको निरीक्षण गरेका हुन् ।
उकु महलको बारे लामो अनुसन्धान गरेका पूर्व मुख्यमन्त्री रावलले अहिले भइरहेको कामको प्रगतिको बारेमा पुरातत्व विभागको टोलीसँग जानकारी लिए । उनले भने, ‘यो सुदूरपश्चिमकै एक ऐतिहासिक सम्पदा हो । विश्व सम्पदा सूचीमा पर्ने सम्भावना निकै छ ।’ अहिले दार्चुलाको उकु र डडेल्धुराको अजयमेरुकोटको उत्खनन भइरहेको छ ।
